مروری بر نابرابری در سلامت به بهانه شیوع بیماری کرونا
مصاف نابرابر مردم با کرونا
چگونه ویروس اندیشه نئولیبرالیسم ، جامعه و حکومت را در مقابل ویروس کرونا آسیب پذیرکرده است؟
بیماری کرونا به جرات از بزرگترین و بی سابقه ترین چالش های سلامت عمومی کشور در دوران پس از انقلاب است.ویروسی که از سطح زندگی فردی تا ساختارها و نهادها کشور را درگیر کرده است. پاسخ هر یک از این نهادها اعم از دولت ،مجلس ، رسانه ، طبقات مختلف جامعه ، بازار و... قابل بررسی و تحلیل جداگانه است .در این یادداشت به مصاف نابرابر مردم با ویروس کرونا می پردازیم و وجوهی از نابرابری و عقب ماندگی ها در عدالت می پردازیم که توسط ویروس کرونا نمایان شده است.
کرونا در دوران اوج گیری های چالش های اقتصادی بعلل درونزا در ایران رخ داد.توسعه اقتصادی نولیبرال دولتهای متوالی پس از سه دهه با محوریت آزادسازی و خصوصی سازی منجر به شوکهای ارزی و حامل های انرژی و کاهش ارزش پول ملی و قدرت خرید مردم و تورم افسارگسیخته و افزایش هزینه های زندگیو شماف های طبقاتی شده است که منتج به کاهش سرمایه اجتماعی دولت و نظام نیز شده است. مسله ای که پس از شوک بنزینی و وقایع ابان ماه تشدید شد . این کاهش سرمایه اجتماعی پیرو سیاساتهای تورم زا و فقیرسازی احاد مردم و بی توجهی به عدالت خود را در کاهش مشارکت انتخاباتی مجلس و در نیز بی توجهی مردم به هشدار ها و توصیه ها ارشادی دولت برای قرنطینه خانگی و عدم مسافرت خود را نشان داد.
در این بستر ناخوشایند کرونا ورود کرد و توان حکم رانی دولت و مجلس و ساختار اجتماعی و رسانه ای و مدیریتی کشور را به چالش کشید.فارغ از کم و کیف ای چالش ها و پاسخ انها مسله مصاف نابرابر مردم کم تر محل توجه بوده است.نتیجه سالها سیاستگذاری و اجرای سیاستهای در حوزه اقتصاد ، سلامت ، اموزش ، توسعه و عدالت اجتماعی هویدا شده است و کیفیت زندگی و اسیب پذیری نابرابر مردم در مقابل کرونا نمایان و قابل بررسی است.
کرونا با نابرابری تشخیص داده شد!
اولین نمودهای نابرابری که در روزهای ابتدایی شیوع ان در ایران توسط کرونا پرده برداری شد دسترسی راحت مقامات به امکانات تشخیصی بود . مقامات می تواستند در اولین مراحل بیماری یعتی تب و بدن درد و حتی تماس و مصاحفه با بیماران و حتی بصورت غربالگری( انچه در مجلس انجام شد) از نظر کرونا بررسی شوند و سریع اقدام به درمان و خود را نجات بدهند. اما در همان روزهای تخست مردم عادی طبق پروتکل ها و در موارد شدید و گاهی بعد از فوت(موارد جدید شهرستانها در روزهای ابتدایی) تشخیص داده میشد. که نشان از سفره جدا مقامات و نمودی از رانت قدرت و امتیازهای خاص برای مسولین است.مسله ای کاملا خلاق روح انقلاب اسلامی و سیره حکومت علوی.اکنون طبقه مقامات به وضوح به طبقه اجتماعی برتر تبدیل و تثبیت شده اند.
نابرابری در سلامت
مردم در مقایل کرونا اسیب پذیری یکسانی ندارند.شرایط اولیه سلامت مردم در مواجهه با ویروس کرونا یکسان نیست.در گروه های پر خطری چون دیابتی، قلبی ،ریوی توان کنترل بیماری انها مرتبط با توان درامدی و طبقه و موقعیت اقتصادی اجتماعی و جغرافیایی انهاست.بیمار دیابتی در پایین یا حاشیه شهر یا استان مرزی که بدلیل فقر درامدی توان تهیه منظم دارو و ویزیت های منظم پزشکی ندارد و دارای قندخون کنترل نشده و بالاست سیستم ایمنی بسیار اسیب پذیرتری دارد تا بیماری با توان مالی مناسب و مراجعات منظم به پزشک.به گفته اقای حریرچی معاون وزیر بهداشت و درمان پس از شوک ارزی و تورم پنجاه درصدی مراجهه به پزشک 30 درصد کاهش داشته (1)که نتیجه ای جز کنترل ضیعف تر بیماری های مزمن و و شیوع عوارض بیماری ها(فقط لیست بلند بالای عوارض هولناک دیابت کنترل نشده دقت کنیم شامل :کوری،نارسایی کلیوی،سکته قلبی و مغزی ،زخم پای دبابتی و قطع عضو ...) و رشد مرگ و میرها و کاهش طول عمر مردم بویژه اقشار فرودست ندارد.این در حالی که طبق گزارش مرکز آمار ایران در سال 97 دهک ثروتنمد جامعه 24 برابر دهک فقیر جامعه برای بهداشت و درمان خود میتواند هزینه کند(2).یعنی سلامت تبدیل به کالایی شده است که طبقات فرادست با قدرت مالی خود میتوانند تهیه کنند و سلامت بهتری برای خود و خانواده خود تضمین کنند.میتوانند با هزینه بیشتر با کسب شرایط اولیه سلامت بهتر و کسب شرایط بهداشتی وتغذیه ای و محافظتی بهتر در مواجعه با ویروس کرونا در موضع اسیب پذیری کمتری قرار بگیرند.
نابرابری از کرونا کشنده است
نابرابری در سلامت واقعیتی است که از ساختارها و سیاستهای اقتصادی اجتماعی سیاسی حاصل شده است. اولین و مهمترین شاخص سلامت و حتی توسعه (برپایه مفاهیم توسعه انسانی در مقابل نظریات قدیمی تر توسعه به مثابه رشد اقتصادی و درآمد محور) امید به زندگی است که در ایران بین مناطق مرکزی و برخوردار با مناطق پیرامونی و محروم شکافی ده ساله است. مردم استان سیستان و بلوچستان بطور میانگین ده سال زودتر از مردم تهران و البرز می میرند(65 سال در مقابل 75 سال)(3) .یعنی به سالمندی بالایی نمی رسند که جزو گروه های پرخطر مرگ توسط کرونا شوند .قبل از کرونا شکار محرومیت می شوند.عدالت و برابری در امکان بقا و زند گی از ابتدایی ترین حقوق اولیه هر ایرانی است و این شکاف هولناک ده ساله هیچگاه از سوی جریانات سیاسی چه در مجلس و دولت و رسانه ها محل بحث و دغدغه جدی نبوده است. کمربند استانهای مرزی ایران دارای شکاف میانگین پنج ساله است که با کمی ضرب و تقسیم در جمعیت این استانها و سالهای مفید از دست رفته پرده از مرگ خاموش صدها هزار نفر برمیدارد. برای مثال این مقدار برای استان سیستان و بلوچستان با جمعیت 1.4میلیون روستایی فوت حدود 175000 نفر میشود.طبق تحقیقات ویلکینسون (4)در کشورهایی با نابرابری زیاد ولو ثروتمند و حتی با بیشترین سرانه سلامت میزان امید به زندگی ، از کشورهای برابرتر کمتر است(امریکا در مقابل کشورهای حوزه اسکاندیناوی).همچنین اثبات شده است که فقرا از ثروتندان بیشتر می میرند و عمر کوتاه تری دارند.
ویروس نئولیبرالیسم از کرونا کشنده تر است.
محرومیت و فقر و نابرابری از کرونا به مراتب کشنده تر است. سیاستهای مسبب این محرومیتها و نابرابرساز از کرونا کشنده تر است. جهان به تجربه دریافته است که ایدولوژی های انسانی بسیار بیشتر از بلایای طبیعی توان ایجاد بزرگترین کشتارها بشری را دارند. فاشیم طی جنگ جهان دوم 70 میلیون نفر،کمونیسم قاتل میلیون ها نفر در شوروی و چین ، لیبرال سرمایه داری امریکا با براه اندازی جنگهای متعدد ، و نهایتا نولیرالیسم با بسط نابرابری و فقر در امریکای لاتین و افریقا و امریکای جنوبی و براه اندازی گذارهای دردناک و کشنده و غارتگرانه به بازار آزاد. بمانند کودتای نولیبرالی ژنرال پینوشه در شیلی و گذار استبدادی و خونین این کشور به اقتصاد آزاد یا روسیه در دهه نود میلادی بعد از فروپاشی شوروی و گذار از اقتصاد کمونیستی به بازار ازاد که با کاهش امید به زندگی و فقر گسترده بی سابقه مواجهه شد.شورش های نان و سرکوب و کشتارهای در دهه هشتاد و نود در بسیاری از کشورهای جهان سوم رخ داد.نولیبرالیسم بیش از سه دهه است در ایران رخنه کرده و ویروس نئولیبرالیسم در دولت و مجلس و دانشگاه و بدنه مدیریتی و کارشناسی کشور نفوذ کرده و تبعات اقتصادی سیاسی فرهنگی امنیتی ان سالهاست به جامعه و نظام تحمیل میشود. در حالی که در تجربه معاصر ایران بیشترین افرایش امید به زندگی پیش از ورود اندیشه نولیبرال در سال 68 ، در زمان جنگ تحمیلی و طی شدیدترین فشارها و کمبودهای اقتصادی رخ داد(5) .که با اندیشه مساوات طلب و عدالتخواه و دیگرخواهی و مسولیت پذیری بالا و تعهد دولت به تحقق قانون اساسی و با اندیشه بر امده از ارمان تحقق حداکثری عدالت اجتماعی انقلاب دست به ایجاد شبکه های خانه های بهداشت از شهر تا روستا در مناطق محروم و توسعه مراقبتهای بهداشتی به سرتاسر کشور اقدام کرد و گامی بزرگ در تحقق برابری و عدالت در سلامت احاد ملت برداشت.
نابرابری در تهیه لوازم محافظت از کرونا
مرحله ابتدایی جلوگیری از ابتلا دسترسی به اقلام بهداشتی و محافظتی است.با افزایش تقاضا بازار در تامین اقلام شکست خورد و احتکار و گرانفروشی بر بازار مسلط شد و پرده از بازار بیمار ایران که در سیره دلالان است برداشت البته این نما از ماهیت بازار پس از شوک ارزی و تخصیص میلیاردها دلار ارز دولتی به بخش خوصی و بازاریان جهت تامین کالاهای اساسی نمایان شده بود.اما در بحران کرونا و مسله سلامت عمومی باید بازار مهار و از اقلام بهداشتی کالازدایی میشد . چراکه توان مالی مردم بشدت نابرابر و در دهک ها کم درامد بحرانی است لذا طبقات مستضعف قادر به تهیه این اقلام حتی از بازار عادی نیستند چه برسد به بازر سیاه.در پیمایشی که اخیرا انجام شد در برخوردار ترین شهر با بالاترین سرانه درامدی کشور یعنی تهران 22 درصد مردم عدم توان مالی را علت عدم تهیه اقلام محافظتی و ضدعفونی اظهار کردند(6) لذا تکلیف مناطق و استانهای محروم چون سیستان و بلوچستان با هفتاد درصد جمعیت زیرخط فقر مطلق روشن است . این نابرابری در امکان دسترسی به اقلام بهداشتی در ترکیب با شرایط محیطی غیربهداشتی حاشیه شهر ها و اجبار به کار و عدم ماندن در خانه ، اسیب پذیر ترین قشر جامعه در مقابل کرونا اقشار فرودست جامعه و مستضعفین هستند.در نقشه ای که بتازگی توسط وزیر ارتباطات از خطر ابتلا به کرونا در تهران منتشر شده مناطق شمال شهر کمترین و نواحی جنوب شهر بیشترین خطر را دارند.
تغذیه و استرس نابرابر
بیماری زایی کرونا متناسب با توان سیستم ایمنی فرد است.در فردی با سیستم ایمنی قوی در حد سرماخوردگی و فردی با سیستم ایمنی ضعیف دچار نارسایی ریه میشود.جدا از وجود یا نبود بیماری مزمن و مخل سیستم ایمنی بدن ، سیستم ایمنی بواسطه محور غدد و زنجیره هورمونی از مغز تا غدد فوق کلیوی از سطح استرس ادراک ذهنی و محیطی فرد بشدت متاثر است. هیپوتالاموس در مغز با ادراک استرس و ترشح هورمونهای واسطه و تحریک غدد فوق کلیوی باعث ترشح هورمون ادرنالین برای استرس کوتاه مدت و کورتیزول برای استرس بلند مدت میشود تا فرد را برای مواجعه با استرس مزمن مهیا کند(افزایش قند خون،انقیاض عروق و...).ثابت شده است که این هورمون ها بویژه کورتیزل مهارکننده سیستم ایمنی است.
مردم از نظر استرس در شرایط نابرابری هستند .هر چه از طبقات مرفه و ثروتمند به سمت طبقات فرودست می رویم مقدار استرس بیشتر میشود.و استرس بیشتر یعنی سیستم ایمنی ضعیف تر. قراردادهای موقت کارگری و ناامنی شغلی بشدت استرس زاست. فقر و درآمد پایین بشدت استرس زاست. تورم و گرانی و افرایش هزینه های نیازهای اساسی زندگی و مایحتاج روزانه ، حاشیه نشین و زاغه نشینی ، اجاره نشینی و جهش در اجاره استرس زاست . شوک درمانی و ازادسازی ناگهانی قیمتها استرس زاست.بیمار مزمن ، عدم توان مالی درمان افراد بیمار خانواده استرس زاست .یک میلیون خانوار بعلت هزینه های کمر شکن درمان(زمانی که بیش از چهل درصد هزینه های خوراکی برای درمان اختصاص یابد) به زیر خطر فقر می روند. بی تردید این زنجیره عوامل استرس زا عمده ناشی از تصمیمات دولت و مجلس است و روح عمده این تصمیمها و سیاستها اندیشه نئولیبرال با محوریت آزادسازی و خصوصی سازی و مقررات زدایی است که فشار له کننده این سیاستها ، با تحمیل استرس فزانیده سیستم ایمنی عمده مردم جامعه را کم کار و اقشار مستضعف و کم درامد را از نظر سلامتی بسیار اسیب پذیر میکنند.ان هم در شرایطی که برخی نواحی کشور عمده مردم زیرخط فقر زندگی میکنند مثلا با توجه به خط فقر اعلامی سال 97 مرکز پژوهش های مجلس(7) تا پایان سال ۱۳۹۷ در حدود ۲۳ الی ۴۰ درصد (با سناریوهای مختلف برای وضعیت درآمدی خانوار در سال ۱۳۹۷) در زیر خط فقر قرار خواهند گرفت یعنی بیش از هفتاددرصد مردم سیستان و بلوچستان زیرخطر فقر مطلق هستند. و درامد روستاییان این استان به اندازه نیمی از درامد روستاییان کشور است(8) و البته کمترین امید به زندگی را هم دارند.
در ادامه روند بیماری زایی کرونا سیستم ایمنی برای مقابله کرونا از انتی بادی ها استفاده میکند. انتی بادی از پروتین ساخته میشوند. همچنین گروه های مختلفی از ویتامین ها در توان سیستم ایمنی نقش دارند. لذا داشتن یک سیتم ایمنی قوی نیازمند رژیم استاندارد و مقادیر کافی پروتین و میوه و گروه های غذایی باارزش است. اما متاسفانه مردم از نظر تغذیه در شرایط نابرابری بسر می بردند. بطوریکه دهک ثروتمند جامعه 8 برابر دهک فقیر جامعه میتواند برای تغذیه خود هزینه کند(9) . یعنی 8 برابر طبقات فرودست جامعه ،گوشت بعنوان منبع اصلی پروتین و ساخت انتی بادی میخورد و متاسفانه بعد شوک ارزی 97 گوشت به کالای لوکس تیدبل شد و سوسیس و کالباس رشد کرد.طی سالیان 83تا93( قبل شوک ارزی 97) سفره غذایی مردم درصد 30درصد کاهش پیدا کرده است.(10)
در مناطقی چون سیستان و بلوچستان که در بدترین وضعیت امنیت غذایی هستند و میزان سو تغذیه در میان کودکان استان 20 درصد است (11)در حالی که این مقدار برای کشور 6 درصد است و نابرابری در تغذیه با نرخ تورم و عواقب ان و افزایش قیمت مواد غذایی رابطه مستقیم دارد.عللی که باز هم از تصمیمات اقتصادی نولیبرالی به ویژه شوک درمانی و ازادسازی های قیمتهای کلیدی چون ارز و حامل های انرژی مستقیما متاثر است و در ایران اجرا و تجربه شده است در حالی که وقوع بحران سلامت و تغذیه و شورش های نان از دهه 80 میلادی تاکنون جزو نتایح اثبات شده اینگونه سیاستها و تجربه جهانی است که پس ازاجرای تعدیل ساختاری اخذ شده از نهادهای بسط نولیبرالیسم در جهان سوم یعنی صندوق ها بین المللی پول و با حمایت و بسط نحله های بازار ازادی در دانشگاه ها و تکنوکراتها در بدنه مدیریتی و کارشناسی کشورهای جهان سوم رخداده است.اما دولتهای ایران بی توجه به تجربه جهانی و حتی معاصر کشور این ازادسازی ها قیمتها را به نفع اقلیتی و ضرر اکثریت جامعه تکرار میکنند.
نابرابری در دسترسی به پزشک و تخت بیمارستانی
پس از شکست اقدامات محافظتی و بهداشتی و توان سیستم ایمنی مرحله بعدی درمان و بستری است این مسله حیاتی نیز در ایران از نابرابری رنج می برد . بطور میانگین ایران در مقایسه با سایر کشورهایی که سن امید به زندگی انها مشابه یا حتی کمتر از ایران است از سرانه پزشک ، پرستار و تخت بیمارستانی کمی برخورد است بطوری که این مقدار برای عمده کشورهای متوسط به بالا برای هم پزشک و هم تخت بالای 2تخت به ازای هر هزار نفر است(ایران حتی از عراق و سوریه هم پزشک و پرستار کمتر دارد)(12) این در نواحی چون چابهار که هم اکنون هم بواسطه مسافران به کرونا مبتلا شده است کمتر از نصف مقادیر میانگین کشوری است(0.6 تخت به ازای هزار نفر!)(13)و استان سیستان و بلوچستان کم ترین سرانه تخت بیمارستانی را دارد(14). این نابرابری در کمربند استانهای پیرامونی بمانند سایر شاخص های کیفیت زندگی حاکم است.درحالی که برخی شهرستانهای صدهزار نفره سیستان و بلوچستان دارای دانشگاه پولی هستند اما فاقد بیمارستان هستند و بیماران نیاز به بستری به شهرهای دیگر باید سفر می کنند این عدم دسترسی ها یکی از علل عمده رکورداری این استان در مرگ و میر مادران باردار در کشور نیز هست.
از دولت حداقلی و ارشادی نئولیبرال تا نابرابری در خودمراقبتی و خودقرنطینگی
راهبرد اصلی دولت در مهار کرونا در کشور تاکیید بر خودمراقبتی و رعایت بهداشت فردی و خودقرنطینه خانگی است(در نبود قرنطینه شهری و مداخلات گسترده به توصیه و ارشاد بسنده شده است که در این رویکرد حداقلی توان اقتصادی و فقر درامدی دولت که در بودجه انقباضی 99هویدا شد بی تاثیر نبوده است).رعایت بهداشت فردی مسله ای متاثر از نابرابری فضایی و شرایط زندگی و بهداست عمومی است. بهداشت فردی در شرایط محیطی عفونی و غیربهداشتی محکوم به شکست است. زتدگی در کنار فاضلاب و پشته های زباله بخشی از زندگی روزانه مردم حاشیه نشین کشور است.کلان شهرهای کشور جملگی دچار حاشیه نشینی گستره هستند و جمعیت میلیونی فقرای شهری در محیط با فقر بهداشتی و الوده زندگی میکنند.فقط در استان سیستان و بلوچستان پنجاه درصد جمعیت شهری حاشیه نشین هسند ، چابهار دارای بیشترین نسبت جمعیت حاشیه نشین در کشور است(15). نیمی از جمعیت هفتصد هزار نفری زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان حاشیه نشین هستند(16)و در تعفن فاصلاب و زباله های رها شده شرایط به شدت غیربهداشتی زندگی میکنند و بیماری های عفونی در این مناطق بسار شایع است.حاشیه نشینانی که در واقع اخراج شدگان بازار مسکن هستند .نابرابری در خدمات شهری و بهداشت عمومی طی سه دهه بسط اندیشه نولیبرال خودگردانی و دولت زدایی مشهود و چهره شهرها را بشدت طبقاتی و دوقطبی کرده است. پیرو خودگردان شدن شهرداری ها شهرهای مرکزی و مناطق ثروتمند دارای شهرداری های ثروتمند و در نتیجه دارای خدمات شهری و بهداشت عمومی قابل قبولی هستند و مناطق محروم با فقر درامدی مردم دارای شهرداری های فقیر و درنتیجه خدمات و بهداشت عمومی ضعیفی برخوردارند.همچنین مناطق محروم با معضلات زیست محیطی گسترده مواجهند.بطوریکه در منطقه سیستان در شمال استان در سال 2016 از سوی سازمان بهداشت جهانی بواسطه ریزگردها برخواسته از بستر دریاچه خشک شده هامون پیرو عدم احقاق حقابه ان از سوی دولت ایران بعنوان الوده ترین منطقه جهان اعلام شد(17) و غالب سال بواسطه بادهای صد و بیست روزه که اکنون از دویست روز نیز عبور کرده شاهد وضعیت هولناکی از ریزگرد و ابتلا مردم بویژه سالمندان و کودکان به بیماری تنفسی و چشمی و در راس انها بیماری عفونی سل است و باعث شده این منطقه رتبه اول ابتلا سل کشور با ابتلا سالیانه پانصد نفر باشد(18) .عوارض سل جدا از درمان پرعارضه و طولانی ان تا سالیان سال باقی میماند و قسمتی از بافت از ریه برای همیشه از بین میرود.وضعیتی که با شیوع کرونا در منطقه میتواند بعنوان تیر خلاص به ریه های اسیب مردم این نواحی باشد.همچنین صحبت از بهداشت فردی دراستانی که هفتصد هزار نفر هنوز به اب لوله کشی دسترسی ندارند بسیار سخت است.(19)
قرنطینه خانگی توصیه درست منوط به اینکه شرایط برابر باشد . درواقعه راهبردهای دولت برای طبقه متوسط شهری وابسته به دولت با حقوق ثابت و ثروتمندان دارای دارمد از سرمایه و مال تجاره است. دهک های بالای درامدی دارای بیشترین درامد از محل سرمایه و ماله التجاره اعم سرقفلی، اجاره مسکن و سپرده بانکی هستند و میتوانند بدون کار کردن دارای درامد باشند و در خانه بمانند. در سال 95 بیش از 60 درصد درامد دو دهک های بالای جامعه عایدی بر سایه بوده است نه کار کردن.(20)
در حالی که بقیه مردم دارای کسری بودجه ماهانه و عدم پس انداز مکفی هستند که در صورت کار تمام وقت و چند شیفته نیز از عهده تامین هزینه نیاهای اساسی اعم از هزینه های خوراک و مسکن بویژه دهک های فقیر جامعه و بعد ازشوک ارزی بر نمی آیند.مردم در ماندن در خانه اختیاری ندارند و جبر و فشار معشیت انها را از خانه بیرون می کند.کرونا زمانی به ایران وارد شده که نولیبرالیسم مردم را خانه اخراج کرده و انها را به تقلا در بازارهای مقررات زدایی و رها و آزاد مجبور کرده چراکه نیازهای زندگی همگی بازاری و حقوق انها کالایی شده است.عمده مشاغل خدماتی و کارگری بصورت قراردهای غیررسمی خارج از تعهدات قانون کار و بیمه تامین اجتماعی و یا رسمی ولی موقت است که در صورت عدم انجام و در خانه ماندن فرد اخراج می شوند . مشاغل کارگری روزمزد دارای درامد روزانه هستند و در صورت خانه ماندن فرد و خانواده وی بدون درامد و توان حتی تامین نیازهای خوراکی روزانه خود ندارند مسله که در نواحی چون سیستان و بلوچستان بسیار شایع می باشد.در نبود یک نظام رفاهی حمایتی فراگیر و عادلانه، دولت توان حمایت عمومی را ندارد و راهی جز یارانه خانوارها برای حمایت عمومی نیست . در صورت نیاز به تعطیلی عمومی نواحی بحرانی و کل کشور دولت باید به میزان حقوق ماهیانه یارانه مردم را شارژ کند .
در نهایت مسله نابرابری در سلامت بسیار جدی و فزاینده است و نیز بسیار متاثر از اندیشه و سیاستهای اقتصادی .چه اقدامات حمایتی و کنترلی مهار کرونا برای کوتاه مدت چه ارتقا زیرساختهای بهداشتی و درمانی و شاخص های کیفیت زندگی و عدالت اجتماعی در بلند مدت همه و همه نیازمند منابع مالی بالایی است که دولت فقیر شده با معافیت های مالیاتی رانتی برای ثروتمندان و ابرشرکتها و خصوصی سازی افسارگسیخته وافراطی منابع ان را(عمده صنابع پتروشیمی با درامدهای میلیارد دلاری) از دست داده است بطوریکه سهم دولت از تولید ناخالص ملی از 48درصد در سال 55 و 25 در سال 85 و نهایتا به به 11 درصد در سال 98سقوط کرده است(21) و روی دیگری از تبعات خصوصی سازی و تحقق دولت حداقلی نولیبرال و البته فقیر در کشوری با نابرابری و نیازهای عمومی گسترده و تکالیف بالا مندرج درقانون اساسی است که در صد البته در زمان های بحرانی نیز از حمایت جامعه ناتوان است.بی شک پس از مهار ویروس کرونا ، اولویت مجلس و دولت آینده و جریانات عدالت خواه باید مهار ویروس نولیبرال و مهار طبقه مرفه جدید برامده از دل اندیشه و توسعه اقتصادی نابرابر ساز نولیبرال و بسط حداکثری عدالت اجتماعی و بازگشت به قانون اساسی باشد.
منابع:
