آیا جامعه و روزگار ما نیازی به علامه ها دارد؟

ماهنامه آیه در تازه ترین شماره خود پرونده موضوعی با محوریت زندگی عالمه حسن زاده آملی منتشر کرده است تحت عنوان : عالمه روزگار ما. جدا از کار قابل تقدیر این نشریه اما در این میان نکاتی وجود دارد که باید بروی آن تامل ویژه ای کرد.

دانلود نشریه دانشجویی سندرم سخن-شماره 9

دانلود نشریه دانشجویی "سندرم سخن"- شماره 9 - زمستان 94

کشور در استعمار

کشور هم اکنون نیز دچار استعمار است . استعماری تحت عنوان استعمار فرانو (post-neo-colonialism)یا استعمار نئوکلاسیک یا غیر مستقیم است.در این یادداشت به مرور برخی مولفه های این نوع استعمار در کشور می پردازیم.

مقدمه:

 تاریخ تولد استعمار در عالم بعقیده نگارنده در دستگاه فلسفه تاریخ شیعه در زمان خلقت حضرت ادم (ع) دانست. در زمان استکبار ورزیدن شیطان بر سجده بر حضرت ادم دانست ولایت طاغوت اغاز شد و تاکنون ادامه دارد.

شیطان بعنوان طاغوت اعظم و سایر طاغوتیان تحت ولایت او یعنی تمامی ابنا بشر که در مقابل خداوند متعال و دعوت  انبیا و ائمه اطهار و اقامه دین الهی استکبار ورزدیند. و استکبار ورزیدن و برتربینی ماهیت و عامل محرک استعمار بود.

خواص ادیان مسیحیت و یهود پس از ظهور اسلام در پذیرش دین جدید و خاتم استکبار ورزدیند. و بخش اعظم تاریخ ملل و اقوام با تاریخ استعمار چه در غالب استعمار کنده یا مستعمره عجین شده است.

***

استعمار که توسط کشورهای غربی بر تاریخ بشریت سایه انداخته است از نظر تاریخی به سه دوره تقسیم میشود.

استعمار کلاسیک یا کهن:از قرن16 تا ابتدای جنگ جهانی اول بمدت چهارصدسال: که در آن کشورهای استعمارگر بصورت نظامی کشور مورد نظر خود را اشغال می کردند و منابع و ذخایر و ثروت های این کشورها را می دزدیدند.(استعمار افریقا،هند،ایران،امریکای لاتین،امریکای جنوبی)

استعمار نوکلاسیک یا امپریالیسم: از اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20: مبارزات و مقاومت و شورش های مردم کشورهای مستعمره و هزینه های جانی و مالی زیاد اشغال نظامی و حضور فیزیکی در کشور های مورد نظر باعث شد که کشورهای استعماری با هزینه کمتر و با واسطه ایجاد حکومت های بومی اما غربزده، وابسته ، فاسد ، دیکتاتور و سرکوبگر بر مستعمرات خود حکومت کنند.شیوه ایجاد این حکومت ها نیز اکثر کودتا و توسط به زور بود. ( کودتا 28 مرداد ایران و دیکتاتوری پهلوی، کودتا در شیلی و دیکتاتوری پینوشه، کودتا در ترکیه و دیکتاتوری اتاتورک و...)یکی از اهداف اصلی استعمار در این دوره تبدیل این کشورها به بازار مصرف محصولات خود بود که این امر نیازمند نیاز به فرهنگ سازی و مصرفگرا کردن مردم کشورهای مستعمره از طریق رواج فرهنگ و سبک زندگی غربی و مصرفی بود.

استعمار فرانو: تعریف این دوره در کلام رهبر حکیم انقلاب اسلامی مرور می کنیم:

نوجوانی،فصل شکار یهود

نوجوانی،فصل شکار یهود

1. ریشه ای ترین و مقدم ترین نظام در بین نظام های تشکیل دهنده جامعه از نظر اسلام ، نظام تربیتی است. بر خلاف جوامع مادی گرا که نظام اقتصاد محور است و نظام سیاسی محافظ آن .

اما بدلیل تحمیل ساختارهای مدرن ، مسئله تربیت به حاشیه رفته است.نهادهای متولی تغییر کرده اند. خانواده ها و مساجد از محوریت خارج و با مدیا و رسانه ها جایگزین شده اند. .
لذا شاکله شخصیت افراد توسط نظام های مدرن و مادی گرا متفاوت از انچه که در اسلام مورد انتظار است ایجاد خواهد شد. انگیزه ها و گرایشات ،تخیلات ، تصورات ، رفتارها و کنش ها منتج از آنها هم بر مدار انگاره ها و مشهورات زندگی مدرن قرار خواهند گرفت. انگاره هایی نظیر غریزه گرایی، فردگرایی. عقلانیت معاش طمع محور(نه معادنگر). عقلانیت سود محور و فایده محور.اخلاق  لذت گرا . شهرت طلبی و جاه طلبی، مسئله مبنایی به نام ادراک تصویری  و تعقل غریزه گرا و تصویری و در یک کلام تفکر دنیوی منقطع از وحی.

2.با وقوع انقلاب اسلامی اراده بر نظام سازی منطبق بر اسلام شیعی قرار گرفت. هر چند که نظام سازی زمان بر و نیاز به جهاد علمی دارد ولی نفس خوداگاهی به این مطلب و پرهیز از التقاط و نیز برنامه های تربیتی متناسب دوران گذار بسیار ارزشمند و لازم است.

3.محوریت رشد انسان، رشد انفسی و درونی است. که متناسب با افزایش ادراک است. برای  گذر از هر مقطع ادراکی نیازمند مدیر یت و پایش است. از کودکی به نوجوانی از نوجوانی به جوانی از نظر سنی معادل با گذر از حس گرایی به تخیل گرایی و از تخیل گرایی به عقل گرایی از نظر قدرت ادراک است. با ورود به سن عقل گرایی ، سن تکلیف و اغاز دین ورزی و عمل به شریعت الهی نیز اغاز میشود. در حالی که سایه تخیل و وهمیات هنوز پابر جاست و عقل گرایی در ابتدا راه و خام است.
این عقل گرایی اغازین در صورت شکوفا شدن منجر به سوال های فلسفی و بنیادین میشود. و هر گونه پاسخ منجر به ایجاد جهان بینی و فلسفه زندگی برای فرد میشود که در طول زندگی از ان ارتزاق میکند.
در صورتی که به این سوالات عمیق نوجوان حاصل از تکانه های تولد عقل وی پاسخ سطحی داده شود شخصیت فرد سطحی شکل میگیرد.

فراموشی

به مناسبت آغاز سال تحصیلی و بازگشایی مدارس

یادداشتی در باب فاصله ساختار و محتوا نظام آموزش و پرورش با معیارهای فرهنگی انقلاب اسلامی

1.نظام آموزش و پرورش از هفت سالگی تا هجده سالگی، نسل جدید هر جامعه را نیمی از روز در اختیار دارد. و نیمی دیگر در اختیار خانواده است.
لذا آموزش و پرورش یک نهاد متکلف تربیت و پرورش افراد نیز محسوب می شود.اما با یک درون نگری پس از پایان سالهای تحصیل قسمت "پرورش" از نام "آموزش و پرورش" اضافی بنظر می رسد. چراکه از نظر محتوا ، نظامی صرفا آموزشی با تکیه بر قرایت خاص و مدرن از علم نوپدید و تکنسین توسعه پرور و نیز از نظر ساختاری واضحا طبقاتی و پولی با غایت کنکور و قبولی در دانشگاه می باشد. و ما فارغ التحصیلان این نظام آموزشی و متکلف تربیت با حفظ احترام به تمام فعالین پرتلاش نظام اموزش و پرورش، چیزی جز ارایه دروس و نمره و امتحان ندیدیم. معلم های محترم سرکلاس هایی که برایشان تکراری بود حاضر می شدند. با لحن و صدایی خاص و فراز و فرود مشخص ارایه میکردند.بلافاصله پس از پایان زنگ به مدرسه دیگر برای ارایه درس می رفتند.چاره ای دیگری نداشتند.هر قدر هم که ایده و ذوق و خلاقیت در ارایه دروس و جذاب کردن محتوا دروس داشته باشند این ایده ها در روزمره گی و سیستم بسته تدریس کور میشد. اهمیت متن درسی انقدر زیاد بود که باید به ریز ارایه میشد. با جزییات نیز از دانش آموزان پرسیده میشد. پرسش و پاسخ ها نیز حول متن کتاب بود. زمان کم و محتوای کتاب ها زیاد.
غایت کنکور بود و موفقیت در کنکور یعنی شخم زدن کتاب ها  تست و نکته.

این قافله جمهوری اسلامی عجب می گذرد! در باب دمی که با نهادگرایی می گذرد!

جستاری در باب لزوم تتبین واقعیت و ساختار اقتصادی کشور و فاصله آن با اقتصاد اسلامی

"  ورود علم اقتصاد به ایران همراه با نهاد‌گرایی بود"[i].جمله قابل تاملی است. این که دانش ترجمه ای اقتصاد دانشگاه های ایران، از دریچه کدام مکتب و نظریه وارد ایران شد. مانند زیست شناسی که از دریچه دارونیسم به ایران وارد شد.و تاکنون به عنوان مسلمات علمی به نوجوانان و فرزندان خانواده های مسلمان ایران تدریس میشود.
اگر دانشگاه را حوزه نظر و دولت مدرن و نهاد های اجرایی کشور را عرصه عمل بدانیم. محتوا و ساختار هر دو حوزه کپی و ترجمه ای و وارداتی است. کتب دانشگاهی گردآوری از مکاتب و نظریه های تفکر مدرن غربی است.
حوزه اجرایی کشور نیز با ساختارهای کپی دست دوم خود در حال اجرا نسخه های توسعه محور غربی هستند.
زمانی این نسخه ها با نام اصل چهارترومن(Truman in Article 4) در کشور و با حضور مستشاران امریکایی انجام میشد و زمانی به نام تعدیل اقتصادی بدون مستشار اما با نسخه دیکته شده بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول و توسط مجریان داخلی اما با سواد به اصلاح دانشگاهی ترجمه ای و تفکر اقتصاد سرمایه داری .

به نام توسعه ، به کام تجدد

1. دین در عرصه اجتماعی در دوران قبل انقلاب نیز حضور داشت . محافل اجتماعی مانند مساجد ، هیئات، بازار ، سبک زندگی ، خانواده ها و ارتباطات اجتماعی...

اما دین در دولت مدرن حضور نداشت. و در نتیجه در محصولات دولت مدرن و متجدد نیز جایی نداشت مانند سیاست های اقتصادی، فرهنگی و نهاد های مدرن دولتی مانند آموزش و پرورش، دانشگاه ها، سینما ها و...
بعد از انقلاب اسلامی در سال ۵۷ نظام سیاسی تغییر کرد.نظام سیاسی طاغوت متلاشی شد اما نظام طاغوتی و مدرن در عرصه فرهنگ و اقتصاد باقی ماند.
اما آیا جایگزینی افراد متدین به جای افراد سکولار و طاغوتی کافی بود؟

where are you from?!

درست در همان روزهایی که محمد مصدق و قیام ملی شدن صنعت نفتش به عنوان اولین تمرد رسمی و علنی حکومتهای منطقه از ابرقدرتهای روزگار مدرن،اولین تیشه ها به ریشه ی استعمار نوی بریتانیای کبیر را در خاور میانه میزد ،درست در همان روزهایی که صادرات نفت ایران به دنیا قطع شده بود و خوش خیالان جبهه ی ملی لبخند زنان منتظر شوک کاهش عرضه و افزایش قیمت نفت بودند که قطع فروش نفت ایران یعنی خوابیدن چرخ صنعت جهانی ، در دنیایی که نفسش به نفس چاههای نفت بند بود،درست در همان روزها بود که برادران مسلمانمان در کویت و عراق و عربستان پیچ شیرهای استخراجشان را اندکی شل کردند تا مصدق بماند و جبه ی ملی اش با بی پولی و اختلاف داخلی و چماق شعبان جعفری و تانک فضل الله زاهدی.

و این درست همان کاری بود که ما کردیم وقتی وارثان پان عربیسم جمال عبد الناصر وسط چهارمین جنگ اعراب با اسرائیل،دنیای غرب را تحریم نفتی کردند و شوک نفتی شان چنان تن خدایان صنعت دنیای نو را لرزاند که درست از همان سال به فکر کم مصرف ساختن اسباب زندگیشان افتادند و شروع کردند زیر گوش مردمشان خواندن که مصرف بی رویه کار خیلی ناپسندیست.و اگر نبود نفت ایران شاید ماجرای اسرائیل هم همانجا تمام میشد

اینها یعنی بزرگترین قیامهای ملی قرن اخیر منطقه به هیچ جایی نرسید چون ملی گرای ایرانی و عرب هیچ وقت آبشان با هم توی یک جو نرفته.و اصلا مگر میشود ملی گرای ایرانی باشی و کینه ی این اعراب سوسمارخوار که روزگاری تاج کیانیت را غصب کرده اند به دلت نباشد ؟ و مگر میشود ملی گرای عرب باشی و سنگ موالی عجم به سینه بزنی؟و مگر نه اینکه امروز هم بزرگترین نماد ملیت ایرانی و عرب همان دعوای مشهور است سر پسوند اسم خلیج مشترکشان که چند سالی یک بار نشنال جئوگرافی صدایش را در می آورد و سالی یک بار نامگذاری لیگهای فوتبال و هفته ای یک بار هم گوگل و نظرسنجی هایش ؟ 

آنکس که نداند و نداند که نداند...! (ما و جهان رسانه های مدرن 3)

میگویند در روزگاران خیلی قدیم، دوره ای بوده که در آن انسان ها توی غار زندگی میکرده اند،تکه سنگهای دور و  برشان را تا میتوانسته اند تیز میکردند و میگرفتند دستشان و می افتادند به جان حیوانات خوش گوشت اطراف، و بعد که خوب دلی از عزا در آوردند از فرط خوشی و فراغت با همان آلات قتاله ، شرح قهرمانیهای هنگام شکارشان را روی در و دیوار غار حک میکردند و بعد هم احتمالا از ترس شکارچیان زبده تر طبیعت زنها را میفرستاده اند روی درخت و مردها تا صبح سنگ در مشت کشیک درندگان تیز چنگال را میداده اند. باستان شناسان به چنین دوره ای میگویند عصر پارینه سنگی.

 

بعد ها احتمالا یک روز که یکی از این آدمهای عصر پارینه سنگی داشته دو تا سنگ چخماق را به هم میکوبیده که ازشان سلاح بسازد چند تا جرقه دیده و آن قدر با هوش بوده که بفهمد که میشود از این دو تا سنگ نور و گرما گرفت و این طوری بشر را ناغافل انداخته توی دوره ای که عصر آتش صدایش میکنند

 

بعد تر ها مثلا خوش فکر دیگری توانسته از طبیعت آهن خام را استخراج کند و به کار بگیردش و به این ترتیب عصر جدیدی در زندگی بشر رقم زده به نام عصر آهن

و همین طور بیایید تا روزی که اولین دانه ی گندم به امید خوشه شدن توی زمین کاشته شد و عصر کشاورزی شروع شد و بعد ها که ماشین بخار ،انسانها را برد به عصر صنعت.

حالا در ادامه ی این سنت نامگذاری اعصار و دوره های زندگی بشر،اگر بخواهیم برای روزگار خودمان اسمی انتخاب کنیم به اتفاق آرا عصر اطلاعات را انتخاب خواهیم کرد.اطلاعات کلید واژه ی جهان فوق مدرن امروزیست.اگر روزگاری آن مرد بدوی باهوش ،با کوبیدن دو تا سنگ به هم،توانست نور و گرما را به جهان بشر هدیه کند  یا اگر استفاده از آهن،انسانها را به توانایی نامحدود ابزار سازی مجهز کرد، و یا اگر کشاورزی ،توان کنترل محیط طبیعی را به انسان اضافه کرد و غذایش را از انحصار شکار در آورد و بعدها جهان صنعتی شده ی مدرن، طبیعت را به تسخیر بشر در آورد و توان تولید انبوه به او داد،لا جرم در این روزگار جدید که دوران اطلاعات است هم باید تغییر بزرگی در زندگی بشر اتفاق افتاده باشد.و چه تغییری بزرگتر از همان چند دکمه ای که با فشردنش میتوان با آن سوی جهان ارتباط برقرار کرد؟اما آیا تا به حال به این فکر کرده اید که اصلا چند نفر از ما آدمهای دوران انفجار اطلاعات،واقعا به فشردن آن چند دکمه و مرتبط بودن با آن سوی جهان نیاز داریم؟آتش و گرما و ابزار و کشاورزی و صنعت و تکنولوژی هر کدامشان به تنهایی توانستند زندگی واقعی روزمره ی ما را متحول کنند و ما را در پاسخ به نیاز های واقعی مان توانمند تر کردند.اما آیا فشار دادن آن چند دکمه هم یک نیاز واقعیست؟

از فرصت انقلاب تا فرصت شب قدر

 

با وقوع انقلاب اسلامی نعمتی الهی و فرصتی بی همتا برای برپایی قدم به قدم نظامی  جامع در ابعاد سیاسی فرهنگی و اقتصادی بر اساس اسلام شیعی  در اختیار مومنین شیعه قرار گرفته است. و این فرصت تاریخی پس از قرنها مبارزه ، شکنجه ، تبعید و شهادت برای شیعیان ایجاد شده است. در دوران حکومت طاغوت ، اسلام به صورت دین فردی و گاها بهمراه تقیه در تفکر اجتماعی و حکومتی ارایه شده است که در نتیجه بیشتر ناظر به زندگی فردی و روابط فردی چهارگانه با خلق-خدا-خود و هستی بوده است.

قطعا در این دوران عبادات نیز جنبه شخصی و فردی داشته است. و در این نحوه دین داری فردی،در شب قدر نیز محتوای خواسته ها و دعاها فردی و شخصی است. اما هم اکنون که اسلام شیعه از  انقلاب سال 57 که انقلاب در  ساختار سیاسی کشور بود و  بجای ولایت طاغوت، ولایت فقیه که همان ولایت ائمه اطهار و رسول ا... است قرار داده شده است  تاکنون در حال ایجاد ساختار های فرهنگی و اقتصادی  برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی است باید عمق عبادات و افق نگاه تغییر کند.